بررسی علل و عوامل تاریخی - سیاسی ورود واژگان بیگانۀ نظامی به زبان فارسی در دوره قاجاریّه تا سال ۱۳۰۰ ه.ش

دورۀ قاجاریّه یکی از پر نشیب و فرازترین دوره های تاریخ زبان و ادبیّات فارسی است. این امر مدلول عوامل متعدّدی است که مهمترین آنها تحوّل چشمگیر در زبان فارسی (نوشتاری) به علّت ارتباطات سیاسی، علمی، فرهنگی، نظامی و... با غرب است. تأسیس دارالفنون، نهضت بزرگ ترجمه، نگارش سفرنامه های افراد زیادی از فرنگ رفتگان، رواج روزنامه ها، رشد سطح آگاهی مردم، ظهور انقلاب مشروطه و ...، در تغییر چهره زبان فارسی(اعم از واژگان، نثر و ...) مؤثّر بوده است. بیشترین تأثیرپذیری زبان فارسی از نظر واژگان نظامی(از زبانهای اروپایی) در این دوره، از زبان فرانسه بوده است و زبانهای انگلیسی و روسی در مرتبه بعدی قرار دارد؛ امّا بیشترین تأثیرپذیری واژگان نظامی از زبان های شرقی در این دوره، از زبان های عربی و ترکی بوده است که ریشه های تاریخی، سیاسی، فرهنگی و دینی دارد. در اواخر دوره قاجاریّه، برخی از فرماندهان نظامی متوجّه ورود بی حدّ و حصر واژگان بیگانه نظامی در زبان فارسی شدند و از سال های 1300 ه.ش. به بعد درصدد برطرف کردن این نقص برآمدند و در نهایت، این احساس تعهّد در زمینه پاسداشت مقام و منزلت زبان فارسی، به پیدایش فرهنگستان ایران انجامید.